وقتی هدیه می‌دهید دقیقا در مغز شما چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا این ضرب المثل قدیمی واقعاً درست است که “دادن بهتر از گرفتن است؟”
به گفته امیلیانا سیمون توماس هدیه دادن به ویژه زمانی که هدیه گیرنده فردی است که ما با او رابطه نزدیکی داریم، مسیرهای اصلی پاداش را در مغز ما فعال می‌کند مشروط بر اینکه اجازه ندهیم استرس لذت این موقعیت را از بین ببرد.
چندین مطالعه در دهه گذشته نشان داده‌اند که خرج کردن پول برای کسی غیر از خودتان باعث شادی می‌شود. این به این دلیل است که وقتی سخاوتمندانه رفتار می‌کنیم -خواه اهدای پول به خیریه یا دادن چیزی به یکی از عزیزان که واقعاً برای تعطیلات نیاز دارند- تعامل بیشتری بین بخش‌های مغز مرتبط با پردازش اطلاعات اجتماعی و احساس لذت ایجاد می‌کند. در یک مطالعه که توسط محققان دانشگاه زوریخ در سوئیس انجام شد، محققان به 50 نفر 100 دلار دادند و از نیمی از آنها خواستند آن را برای خود خرج کنند و به نیمی دیگر گفتند آن را برای شخص دیگری طی چهار هفته آینده خرج کنند. سپس، آنها تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی) fMRI ) را برای اندازه‌گیری فعالیت مغز مرتبط با سخاوت و لذت در طول یک کار اشتراک‌گذاری اجتماعی انجام دادند. آنها دریافتند کسانی که برای افراد دیگر پول خرج می‌کنند، تعاملات سخاوتمندانه‌تر و منصفانه‌تری با افراد دیگر داشتند و پس از پایان آزمایش سطوح بالاتری از شادی را گزارش کردند.
سایمون توماس که در زمینه علوم اعصاب و روانشناسی شفقت، مهربانی و قدردانی مطالعه می‌کند، می‌گوید: «اغلب مردم از آن به عنوان «درخشش گرم» یاد می‌کنند. این لذتی ذاتی‌ای است که زمانی کاری را برای دیگری انجام می‌دهیم ایجاد می‌شود. اما بخش منحصر به فرد هدیه دادن در قیاس با هدیه گرفتن یا برنده شدن پول در این است که به دلیل اجتماعی بودن، مسیرهایی را در مغز فعال می‌کند که منجر به آزاد شدن اکسی توسین می‌شود. اکسی توسین یک نوروپپتید است که نشان دهنده اعتماد، ایمنی و ایجاد ارتباط است. اغلب از آن به عنوان “هورمون نوازش” یاد می‌شود.
هنگامی که اکسی توسین بخشی از معادله است، پاداش آن کمی متفاوت خواهد بود. زیرا برخلاف عمر کوتاهی که پاسخ دوپامین خالص دارد، می‌توان آن را طولانی‌تر نگه داشت. سیمون توماس که سازمانش بر تحقیقات برای امور اجتماعی متمرکز است، گفته: “این اثرات بر روی مغز حتی در مراحل مختلف پروسه هدیه دادن وجود دارد، مانند خرید هدیه و بسته بندی آن.” او همچنین گفته است که کل تجربه فهمیدن اینکه برای کسی که دوستش دارید چه چیزی بگیرید بخشی از لذت هدیه دادن است.
این لذت‌ها در مراحل مختلف بروز می‌کنند. از زمانی که هدیه را انتخاب می‌کنید تا زمانی که در تصور خود هدیه گیرنده درب را باز می‌کند و هدیه شما مورد توجه او قرار می‌گیرد، همگی بخشی از یک احساس کیف و سر خوشی هستند.
آیا واقعا دادن بهتر از گرفتن است؟
سایمون توماس در پاسخ این سوال گفته است، تحقیقات علمی در چندین دهه در مورد هدیه دادن نشان می‌دهد که دادن و گرفتن ممکن است از نظر آنچه در مغز اتفاق می‌افتد بسیار مشابه باشند.
او گفت: “اگر کسی که به شما خیلی اهمیت می‌دهد هدیه‌ای دوست‌داشتنی به شما دهد، این یک پاداش بسیار مشابه با اکسی توسین را به همراه خواهد داشت.”
اسکات ریک، استادیار بازاریابی در دانشگاه گفت: با این حال، در عین حالی که هدیه دادن و هدیه گرفتن اغلب می تواند منجر به امیدواری و هیجان شود، هدیه دادن گاهی می‌تواند باعث ایجاد احساسات دیگری از جمله استرس و اضطراب هم شود.
ریک می‌گوید: «وقتی خوب پیش می‌رود می‌تواند چیز فوق‌العاده‌ای باشد، اما همچنین می‌تواند با اضطراب زیادی در مورد اینکه چقدر هزینه می‌کنید یا اینکه آیا مخاطب هدیه را دوست دارند یا نه همراه باشد. همچنین این تجربه وحشتناک از قرار گرفتن در موقعیتی وجود دارد که در آن از کسی که انتظارش را نداشتید هدیه‌ای دریافت می‌کنید و هدیه‌ای از خودتان برای جبران آن ندارید.
اگر در آن موقعیت ناخوشایند هستیم که احساس وظیفه می‌کنیم و در ارائه یک سناریوی منصفانه شکست خورده‌ایم، ممکن است انتظار داشته باشید که واکنشی را در مغز مشاهده کنید مانند بعد روانی شبیه به درد ذهنی که با خود پریشانی و نگرانی را به همراه میاورد.
روی دیگر داستان
به گفته سایمون توماس: “اگر هدیه دادن به عنوان یک کار اضافی در زمانی که بسیار شلوغ هستید باشد می‌تواند کل پروسه لذت بردن از هدیه را از بین ببرد.”
او همچنین می‌گوید: «اگر واقعاً انتخاب یک هدیه خوب برای شما دشوار شده است، پس دوپامین و اکسی توسین چیزی نیستند که در مغز شما ترشح می‌شود. شما احتمالاً در تمام مدت احساس بد استرس را دارید.”
او اضافه کرد که اگر اینطور است، مهم است که برای تغییر طرز فکر خود زمان بگذارید. اگر جنبه مالی هدیه دادن به شما استرس داده است، می‌توانید بجای هدیه مالی از جایگزین‌های دیگر استفاده کنید. به عنوان مثال وقت خود را برای کمک به نگهداری از کودک یا پروژه‌ای که ممکن است به کمک آنها نیاز داشته باشند، در نظر بگیرید.
ریک گفت: “یک هدیه خوب شامل از خودگذشتگی است که می‌تواند شامل پول، زمان یا هر دو این موارد باشد. هدیه نشان می‌دهد که شما تا چه میزان شخص را درک می‌کنید، می‌شناسید و می‌توانید او را شگفت زده کنید.”
منبع: انجمن روانشناسی آمریکا